1. Τι είναι το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο;
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) είναι ένας διεθνής οργανισμός ο οποίος επιβλέπει το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα παρακολουθώντας τις συναλλαγματικές ισοτιμίες και τα ισοζύγια πληρωμών και προσφέροντας οικονομική και τεχνική βοήθεια όταν του ζητηθεί.
Δημιουργήθηκε με σκοπό να εποπτεύει το σύστημα σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών που είχε θεσπιστεί με τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και το οποίο είχε ως στόχο την αποφυγή της ανταγωνιστικής υποτίμησης των νομισμάτων, όπως αυτή που οδήγησε στους εμπορικούς πολέμους κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου. Με την κατάρρευση του συστήματος σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών τη δεκαετία του 1970, το ΔΝΤ έμεινε σχεδόν χωρίς σκοπό. Ο ρόλος του έγινε ξανά σημαντικός τη δεκαετία του 1980, όταν κατέστη ο βασικός διεθνής φορέας για την αντιμετώπιση της κρίσης του εξωτερικού χρέους (1982: Ο χρόνος εμπλοκής του ΔΝΤ στο Μεξικό).
Το ΔΝΤ ιδρύθηκε επισήμως στις 27 Δεκεμβρίου του 1945 στην Ουάσινγκτον, κατόπιν συνομολόγησης 39 χωρών. Η ίδρυσή του είχε προπαρασκευαστεί στη Διάσκεψη του Μπρέτον Γουντς το 1944. Εδρα του Οργανισμού ορίσθηκε η Ουάσινγκτον ως πρωτεύουσα της χώρας με το μεγαλύτερο ποσοστό συμμετοχής.
2. Ποια είναι τα μέλη του;
Μέλη του ΔΝΤ γίνονται δεκτά μόνο ελεύθερες και κυρίαρχες χώρες. Ο αριθμός των χωρών-μελών του σήμερα είναι 186, με τελευταίο μέλος να προστίθεται το Κόσσοβο. Οποιαδήποτε χώρα μπορεί να ζητήσει να γίνει μέλος του ΔΝΤ. Η αίτηση θα εξεταστεί πρώτα από το εκτελεστικό συμβούλιο του ΔΝΤ, το οποίο θα υποβάλει έκθεση στο διοικητικό συμβούλιο του ΔΝΤ με εισηγήσεις. Οι εισηγήσεις αφορούν το μερίδιο που αναλογεί (quota) στο υποψήφιο μέλος, τον τρόπο πληρωμής της συνδρομής και άλλους όρους και προϋποθέσεις για ένταξη.
Το μερίδιο (quota) ενός μέλους του ΔΝΤ καθορίζει τη συνδρομή που πρέπει να πληρώνει, το βάρος της ψήφου του, την πρόσβαση σε χρηματοδοτήσεις από το ΔΝΤ και το μερίδιό του σε Special Drawing Rights (Ειδικά Τραβηχτικά Δικαιώματα).
3. Πώς χρηματοδοτείται;
Το ΔΝΤ χρηματοδοτείται από τα κράτη-μέλη του οργανισμού ανάλογα με το μερίδιο που υπολογίζεται ότι έχουν στην παγκόσμια οικονομία (quotas). Με βάση το ποσοστό χρηματοδότησης, κάθε κράτος έχει και το αντίστοιχο μερίδιο σε ψήφους. Για την Ελλάδα αντιστοιχεί το 0,38% του συνολικού προϋπολογισμού του ΔΝΤ (περίπου 1 δισ. ευρώ), για την ΕΕ συνολικά περίπου το 30%, για τις ΗΠΑ το 17,09%, ενώ η Κίνα έχει το 3,72%. Βάσει των συμφωνιών που διέπουν το ΔΝΤ, κάθε χώρα μπορεί να δανειστεί ετησίως το 200% των ποσών που συνεισφέρει και 600% συνολικά - σε εξαιρετικές περιπτώσεις αυτό μπορεί να παραβιαστεί, όπως στην περίοδο της πρόσφατης παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης.
Δεδομένου ότι το βάρος της ψήφου στο εκτελεστικό συμβούλιο καθορίζεται από την οικονομική συνεισφορά κάθε χώρας-μέλους, το ΔΝΤ ελέγχεται ως επί το πλείστον από τις μεγάλες δυνάμεις της Δύσης.
Βάσει άγραφου νόμου, ο διοικητής του ΔΝΤ είναι πάντοτε από την Ευρώπη και ο πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι εκτελεστικοί διευθυντές, οι οποίοι εγκρίνουν τον διοικητή, ψηφίζονται από τους υπουργούς Οικονομικών των χωρών που εκπροσωπούν. Ο δεύτερος τη τάξει στην ιεραρχία του ΔΝΤ είναι παραδοσιακά Αμερικανός.
4. Τι βοήθεια προσφέρει το ΔΝΤ;
Η βασική αποστολή του ΔΝΤ σήμερα, πλέον, είναι να παρέχει οικονομική βοήθεια σε χώρες που βρίσκονται σε πολύ δύσκολη οικονομική κατάσταση. Χώρες-μέλη που έχουν πρόβλημα με το ισοζύγιο πληρωμών μπορούν να ζητήσουν δάνεια ή/και διαχείριση της εθνικής τους οικονομίας. Σε ανταπόδοση, από τις χώρες αυτές απαιτείται να προωθήσουν οικονομικές μεταρρυθμίσεις, συνήθως πολιτικές, αυστηρού δημοσιονομικού ελέγχου - μέτρα που είναι γνωστά ως «συνταγές» του ΔΝΤ και τα οποία επικρίνονται από πολλούς ότι οδηγούν σε ύφεση.
Το ΔΝΤ δανείζει μέσω διαφόρων τυποποιημένων προγραμμάτων, εφόσον εκδηλωθεί το ενδιαφέρον από την υποψήφια χώρα. Το πιο διαδεδομένο πρόγραμμα είναι οι Συμφωνίες Υποστήριξης (Stand-By Arrangements). Τέτοιου είδους συμφωνίες έχουν διάρκεια συνήθως ενός ή δύο ετών, αλλά μπορεί να επεκταθούν και σε τρία χρόνια, ενώ η αποπληρωμή γίνεται σε διάστημα τριών έως πέντε ετών, με χαμηλά επιτόκια (γύρω στο 1,5%, συν όποιο πριμ συμφωνηθεί έως 2%).
Το σημαντικότερο στοιχείο αυτών των συμφωνιών είναι ότι η εκταμίευση του δανείου γίνεται τμηματικά υπό τον όρο (conditionality) ότι επιτυγχάνονται οι οικονομικοί στόχοι που έχουν συμφωνηθεί με βάση τις τακτικές εκθέσεις (τρίμηνες ή εξάμηνες) από ειδικό κλιμάκιο του ΔΝΤ το οποίο εδρεύει στη χώρα η οποία δανείζεται.
5. Ποιο ρόλο παίζει;
Το ΔΝΤ αποκτά τον άμεσο και έμμεσο έλεγχο των οικονομιών των κρατών στα οποία εμπλέκεται, ώστε να συνεχίσει να εκταμιεύει κανονικά τα δάνεια τα οποία έχουν συμφωνηθεί.
Αποτελεί, με αυτό τον τρόπο, για το χρηματοπιστωτικό σύστημα ένα κέντρο συλλογής και παροχής πληροφοριών, γεγονός που δίνει τη δυνατότητα να εκπέμπει «σήματα» προς τις αγορές χρήματος για το αν μία χώρα ακολουθεί ορθές ή όχι πολιτικές. Παρέχοντας βραχυπρόθεσμη ρευστότητα, το ΔΝΤ εγγυάται, μέσω των οικονομικών προγραμμάτων που συμφωνούνται, την επιστροφή της χώρας στις αγορές χρήματος. Μπορεί να παίξει τον ρόλο ενός συντονιστή του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος και των πολιτικών που ασκούνται, παρέχοντας κατάλληλες τεχνικές συμβουλές για τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται.
Αναδεικνύεται δηλαδή σε ένα σημαντικό διεθνή θεσμό επιτήρησης των οικονομικών πολιτικών, ο οποίος έχει μία σχετική ισχύ να επιβάλει, κάτω από κατάλληλες συνθήκες, την πειθάρχηση των οικονομιών των χωρών σε ένα «μοντέλο».
6. Πώς χειρίσθηκε το ΔΝΤ την κρίση στην Αργεντινή;
Πριν από μία δεκαετία και υπό την απειλή χρεοκοπίας, η Αργεντινή εξασφάλισε δάνειο 40 δισ. δολαρίων από το ΔΝΤ. Η διαχείριση της κρίσης εκ μέρους του οργανισμού θεωρήθηκε αποτυχημένη, κυρίως γιατί επέβαλε τους ίδιους όρους λιτότητας που είχαν χρησιμοποιηθεί και κατά την ασιατική κρίση του ’97. Το 2001 η χώρα, αδυνατώντας να εξυπηρετήσει χρέος 95 δισ. δολ., δεν απέφυγε τη χρεοκοπία και το τραπεζικό της σύστημα κατέρρευσε. Ακολούθησαν τρία χρόνια επώδυνης οικονομικής συρρίκνωσης και πολιτικής κρίσης. Με την αποπληρωμή μεγάλου μέρους των δανείων, το 2006, η Αργεντινή έκανε το πρώτο βήμα για την ανάκτηση της οικονομικής της ανεξαρτησίας.
7. Πώς χειρίζεται την κρίση στην Ισλανδία ο οργανισμός;
Η Ισλανδία ήταν η πρώτη βιομηχανική χώρα που χρειάστηκε τη διάσωση του ΔΝΤ από τη συμφωνία της Βρετανίας (το 1976) όταν βρέθηκε στα πρόθυρα της οικονομικής κατάρρευσης κατά την πρόσφατη παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση. Υπό την απειλή χρεοκοπίας, η Ισλανδία έκλεισε συμφωνία με το ΔΝΤ για ένα συνολικό «πακέτο» βοήθειας 10 δισ. δολαρίων. Ο οργανισμός, όμως, καθυστερεί την εκταμίευση της νέας δόσης των 2,6 δισ. δολαρίων σε μία «εκβιαστική» κίνηση που στοχεύει να πιέσει τη χώρα να αποζημιώσει τη Βρετανία και την Ολλανδία για τα χρήματα που έχασαν οι πολίτες τους στις ισλανδικές τράπεζες. Παράλληλα, επιβάλλει σκληρούς όρους, όπως μείωση κατά 10% των δαπανών όλων των υπουργείων και αύξηση των επιτοκίων.
Οι Ισλανδοί, πάντως, είναι οι πρώτοι που αποφάσισαν να αντισταθούν σθεναρά στους διεθνείς πιστωτές. Ο Ισλανδός πρόεδρος, υπό την πίεση της κοινής γνώμης, αποφάσισε να μπλοκάρει το λεγόμενο νομοσχέδιο «Icewave», που προέβλεπε την αποζημίωση με περισσότερα από 5 δισ. δολάρια των ζημιωμένων Βρετανών και Ολλανδών καταθετών και εν συνεχεία με δημοψήφισμα οι πολίτες της χώρας ήρθαν να... επισφραγίσουν το «όχι», έχοντας ήδη πληρώσει με πρωτοφανή λιτότητα τις επιπτώσεις της κρίσης.
Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι η πρώτη χώρα που έσπευσε να συμπαρασταθεί στην Ισλανδία, ήταν η ευρισκόμενη σε ανάλογη οικτρή δημοσιονομική θέση Λετονία.
8. Ποια είναι η «συνταγή» του ΔΝΤ για τη Λετονία;
Η Λετονία συμφώνησε στα τέλη του 2008 να δανειστεί 7,5 δισ. ευρώ από το ΔΝΤ, την ΕΕ, τη Σουηδία και άλλες χώρες, υπό τον όρο να διατηρήσει το δημοσιονομικό της έλλειμμα στο 10% του ΑΕΠ το 2009 και να το μειώσει στο 8,5% του ΑΕΠ το 2010. Ο απώτερος στόχος είναι να έχει μειωθεί στο 3% έως το 2012.
Η χώρα έχει πάρει τα πιο σκληρά μέχρι στιγμής μέτρα, με μειώσεις μισθών κατά 20% στο δημόσιο και συντάξεων κατά 10% και με απολύσεις 6.000 δημοσίων υπαλλήλων. Η παρέμβαση του ΔΝΤ στη χώρα συνδέεται με μία πτώση της οικονομικής δραστηριότητας κατά 18% σε ένα χρόνο. Από μόνο του το μέγεθος συνιστά μέγιστη πολιτική αποτυχία, χωρίς να αναφέρουμε την αύξηση της ανεργίας από 6,2% το 2007 σε 22% τον Δεκέμβρη του 2009. Λετονικό δικαστήριο έκρινε πρόσφατα αντισυνταγματικές τις περικοπές στις συντάξεις, αναγκάζοντας την κυβέρνηση να βρει επιπλέον 140 εκατ. ευρώ για να καταβάλει πλήρως τις συντάξεις.
Τη Λετονία κυβερνά πεντακομματικός συνασπισμός, η συνοχή του οποίου απειλείται από τις κοινωνικές επιπτώσεις των σκληρών μέτρων που έχουν επιβάλει ΔΝΤ και ΕΕ. Επιπλέον, το νόμισμα της χώρας, το λατ, έχει συνδεθεί με το ευρώ και πιθανή υποτίμησή του για να μπορέσει να αντιμετωπιστεί η κρίση ενδέχεται να προκαλέσει ευρύτερες επιπτώσεις στις αγορές.
9. Σε ποια θέση βρίσκεται η Ουκρανία;
Η Ουκρανία, εν μέσω προβλημάτων ρευστότητας λόγω της κρίσης του 2008, πήρε δάνειο 16,5 δισ. δολαρίων από το ΔΝΤ. Ομως, οι απαιτήσεις του ΔΝΤ για περικοπές δαπανών, πωλήσεις τραπεζών και ενίσχυση του χρηματοοικονομικού συστήματος ενέτειναν την πολιτική κρίση της χώρας και στο «πάγωμα» της συνεργασίας με το ΔΝΤ τον περασμένο Νοέμβριο. Το 2010 η Ουκρανία πρόκειται να πάρει την τέταρτη δόση 3,8 δισ. δολαρίων από τη βοήθεια του ΔΝΤ.
10. Τι όρους έθεσε το ΔΝΤ στη Ρουμανία;
Οι όροι λιτότητας που επέβαλε το ΔΝΤ για το δάνειο των 20 δισ. ευρώ το 2009, έριξαν την κυβέρνηση της Ρουμανίας, προκαλώντας την αναστολή της εκταμίευσης των δόσεων. Η ροή της χρηματοδότησης φαίνεται να αποκαθίσταται, καθώς η νέα κυβέρνηση ενέκρινε μέτρα όπως η σύνδεση των συντάξεων με τον πληθωρισμό, έναντι του μέσου όρου των μισθών.
Ενας από τους βασικούς όρους για το ξεμπλοκάρισμα της δόσης είναι οι περικοπές στον προϋπολογισμό του 2010, οι οποίες προβλέπεται να εξασφαλιστούν με τη μείωση κατά 100.000 των θέσεων εργασίας στο Δημόσιο.
11. Ποια μέτρα επέβαλε στην Ουγγαρία το ΔΝΤ;
Η αύξηση των επιτοκίων, η κατάργηση του 13ου μισθού στο δημόσιο, η μείωση της 13ης σύνταξης και η περικοπή των δαπανών των υπουργείων ήταν μερικοί από τους όρους που έθεσε το ΔΝΤ για το δάνειο των 25 δισ. δολαρίων.
12. Ποια είναι τα αποτελέσματα της εμπλοκής του ΔΝΤ στην Τουρκία;
Η Τουρκία αποτελεί τακτικό «πελάτη» του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, καθώς έχει λάβει κατ’ επανάληψη δάνεια. Μερικά παραδείγματα αποτελούν τα 4 δισ. δολάρια του 1999, τα 7,5 δισ. δολάρια του 2000 και το 3ετές πρόγραμμα των 10 δισ. δολαρίων που συμφωνήθηκε το 2004. Το ΔΝΤ θεωρεί ότι η εμπλοκή του στην οικονομία της Τουρκίας έχει στεφθεί από επιτυχία, όμως, εξαιτίας των αυστηρών όρων που θέτει, αποτελεί «κόκκινο πανί» για τους Τούρκους, με αποτέλεσμα οι διαδηλώσεις διαμαρτυρίας κατά του οργανισμού να αποτελούν συχνό φαινόμενο.
Ετσι, ο Τούρκος πρωθυπουργός κ. Ταγίπ Ερντογάν απέφευγε με κάθε τρόπο κατά τη διάρκεια της τελευταίας οικονομικής κρίσης να προσφύγει στο ΔΝΤ, γνωρίζοντας ότι οι απαιτήσεις του οργανισμού για μειώσεις κρατικών δαπανών και αναδιάρθρωση προϋπολογισμού θα στοίχιζαν πολιτικά και μάλιστα σε μία εποχή που η χώρα διένυε προεκλογική περίοδο.
13. Στην περίπτωση της Ελλάδος τι πρόκειτια να γίνει;
Στην ελληνική περίπτωση υπάρχει μια τεράστια διαφορά. Η προσφυγή της χώρας δεν έγινε απ' ευθείας στο ΔΝΤ. Το ΔΝΤ συμμετέχει στον ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης, η λειτουργία του οποίου ελέγχεται τριμερώς: ΕΕ, ΕΚΤ, ΔΝΤ. Επομένως και η παρέμβαση του ΔΝΤ αποτελεί για το ίδιο ένα ιστορικό πείραμα. Τα όσα λαϊκιστικά ακούγονται δεν έχουν μεγάλη σχέση με την πραγματικότητα. Τα αδιέξοδα της ελληνικής οικονομίας, η χαμηλή ανταγωνιστικότητα, τα ελλείμματα και τα χρέη ούτως ή άλλως απαιτούν αποφασιστικά μέτρα. Οποιος διαβάσει με ψυχραιμία τις τελευταίες εκθέσεις του ΔΝΤ για την Ελλάσα, αυτές συμπίπτουν με τις παρατηρήσεις όλων των διεθνών οργανισμών (ΟΟΣΑ, ΕΕ) καθώς και με τα όσα εδώ και χρόνια επισημαίνει το ΙΟΒΕ και οι οικονομολόγοι των ελληνικών τραπεζών.
http://www.kerdos.gr/Default.aspx?id=1237422&nt=103
Κέρδος 25/4/2010 07:15
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου